Ders İzle Online Ders İzle
9. Sınıf Tarih dersi TÜRKİYE TARİHİ (11–13.YÜZYIL) ünitesi TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİnde Kültür ve Medeniyet konusunun alt başlığı olan Türkiye Selçuklu Devletinde Devlet Yönetimi konusunun özetini aşağıdan okuyabilirsiniz. KPSS Tarih hazırlığı yapan arkadaşlarımızın konuyu mutlaka dikkatlice okuması gerekir.
Türkiye Selçuklu Devletinde Kültür ve Medeniyet
Devlet Yönetimi
Anadolu Selçuklularında devlet teşkilatı, Büyük Selçuklular örnek alınarak düzenlenmiştir. Devletin başında Selçuklu ailesinden gelen bir “sultan” bulunuyordu. Sultanlar 1092 senesine kadar Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlı kalmış, Melikşah’ın vefatından sonra bağımsız hareket etmişlerdir. Türk geleneğine göre Türkiye Selçuklularında ülke ailenin ortak malı kabul edilmiş ve şehzadeler arasında paylaştırılarak yönetilmiştir.
Türk devletlerindeki bu uygulama; sık sık taht kavgalarının çıkmasına, fetihlerin durmasına, Türk devletlerinin zayıflamasına, parçalanmasına ve kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur. Türkiye Selçukluları, Anadolu’nun coğrafi konumundan dolayı merkeziyetçi bir idare kurma konusunda başarılı olmuşlardır.
Türkiye Selçuklu sultanları, çocuklarım (Melik) vilayetlere yönetici olarak gönderirlerdi. Meliklerin yanına Atabey adı verilen kişiler gönderilirdi. Atabeyler meliklerin yetişmesine, yönetim ve askerlik alanında tecrübe kazanmasına ve vilayetlerde işlerin yürütülmesine yardım ederlerdi.
b) Merkez Teşkilatı
Devlet işleri Büyük Divan ve diğer ait divanlar tarafından yürütülürdü.
Büyük Divan
Genelde vezir, gerektiğinde hükümdar başkanlığında toplanırdı. Devletin merkezinde toplanan bu divana diğer alt divan başkanları ve Pervane gibi üyeler katılırdı. Emir-i Şemşir, divanın güvenliğini sağlarken, Kabız-ı Divan, önceki divan kararlarım okumakla görevliydi. Devlet işleriyle ilgili alınan kararlar Büyük Divan Defteri’ne yazılırdı.
Büyük Divan bugünkü Bakanlar Kurulu’na benzerdi. Büyük Divan’a bağlı olarak çalışan Alt Divanlar da vardı. Bunlar;
Niyabet-i Saltanat Divanı
Naib denilen güvenilir devlet adamı ile komutanlardan oluşur ve hükümdar başkentte olmadığı zaman ona ait devlet işlerini yürütürierdi.
Divan-ı İstifa
Devletin mali işlerinden sorumlu divandı.
Divan-ı Arz
Ordu ve savunmayla ilgili işlere bakar, ayrıca Hassa Askerleri’nin maaş, teçhizat ve defter kayıtlarım de-netlerdi.
Divan-ı İnşa (Tuğra)
Devletin iç ve dış yazışmalarım yapan divandı.
Divan-ı İsraf
Mali işleri denetleyen divandı.
Pervanecilik
Arazi defterlerindeki dirliklerle ilgili Büyük Divan’da alınmış olan kararları düzenlerdi. Bununla ilgili hazırlanan berat ve menşurlara pervane denilmekteydi.
c) Taşra Teşkilatı
Türkiye Selçukluları Devleti’nde ülke vilayetlere ayrıl-mıştı. Üç ayrı idari yapıda vilayet bulunmaktaydı. Bunlar;
Merkeze Bağlı (Divan Dairesi) Vilayetler
Yönetimleri ve gelirleri divana ait olup, her bakımdan divana bağlıydılar. Bu vilayetlerin basında hem askeri hem de sivil idarenin başı olan Subaşılar bulunurdu.
Meliklerin Yönettiği Vilayetler
Selçuklu ailesinden gelen Melikler tarafından yönetilmekteydi. Kendilerine ait divanı, askeri ve veziri olan Melikler, Büyük Divan’a bağlı olmayıp doğrudan hükümdara bağlı olarak görev yaparlardı.
Uç Vilayetleri
Sınır boylarında kurulan bu vilayetlerin basında vali olarak uç beyi bulunurdu.
Vilayetlerde bir takım görevliler de bulunmakdaydı. Bunlardan Muhtesib; belediye işlerine, Şihne; genel güvenlik ve zabıta işlerine bakan askeri vali, Mirliva; beyliklerde hükümdar adına siyasi otoriteyi temsil ederken Kadı da; beyliklerde hükümdar adına yargıyı temsil etmektedir.
