Ders İzle Online Ders İzle
II. Mahmut dönemi siyasi olayları
Milliyetçilik Hareketleri ve İsyanlar
Yunan İsyanı (Megalo İdea)
Osmanlı Devleti içinde yaşayan unsurların en imtiyazlısı “Rum”lardı. Sanat, ticaret ve özellikle gemicilikle uğraşmaktaydılar. Ruslarla kurulan münasebetlerle Rumlarda bağımsızlık şuuru gelişmeye başladı. 1768’de Rus donanmasının Mora sularına gelmesi üzerine Rumlar isyan ettiler. Ticaret yoluyla çok zenginleşen Rumlar açtıkları okullarda ihtilâl fikirlerini yaymaya başladılar.
Yunanlıların isyanının sebepleri;
• Ticaret sayesinde zenginleşmeleri,
• Milliyetçilik akımının yayılması,
• Rum aydınlarının bağımsızlık için çalışmaları,
Yunan isyanı sonra çıkmasına rağmen Yunanlıların Sırplardan önce başarılı olmasının nedenleri neler olabilir?
• Avrupalı aydınların çalışmaları: Avrupa aydınları ulaşılan bilim ve teknik seviyesinin temelinde Antikite denilen Yunan kültürünün olduğunu düşünüyorlardı. Bu nedenle Rumlara sempati duyan Avrupalı aydınlar Türkler aleyhinde yazılar yazıyorlardı.
• Etniki Eterya Cemiyeti’nin kurulması: Etniki Eterya 1814 yılında Odesa’da kuruldu. Cemiyetin amacı İstanbul başkent olmak üzere Bizans İmparatorluğu’nu kurmaktı. İlk amaçları Yunan devletinin kurulmasıydı.
Tepedelenli Ali Paşa’nın isyanından Rumlar nasıl yararlanmış olabilirler?
• Tepedelenli Ali Paşa’nın isyanı: Etniki Eterya, Mora Rumlarını ayaklanacak duruma getirdi. Ancak bu sırada Yanya valisi olan Tepedelenli Ali Paşa, Rumlara göz açtırmıyordu. Tepedelenli’nin İstanbul’la arasının açılması ve isyan etmesi Rumların işine yaradı.
a) Eflâk İsyanı: Yunanlılar ilk defa Eflâk’da isyan ettiler. İsyanın lideri Aleksandr İpsilanti isyanı Mora yerine Eflâk’ta başlatmakla:
• Rusya’nın yardımını sağlamayı,
• Eflak-Boğdan halkının desteğini almayı
• Diğer Ortodoks toplumlarında desteğini alarak Balkanlarda genel bir ayaklanma çıkarmayı amaçlamıştı.
Aleksandır İpsilanti 1820’de Eflâk’ta isyanı başlattı. Uzun yıllardan beri Voyvodalık yapan Rumların baskısından dolayı onları sevmeyen Eflâk halkı destek vermeyince İpsilanti başarılı olamadı.
b) Mora İsyanı: 1821 yılında isyan Mora’da başladı. Yunanlılar köylerde görülmedik zulümler yaptılar. Osmanlı Devleti’nin bu sırada Tepedelenli Ali Paşa ile uğraşması Mora isyanının gelişmesine neden oldu.
Avrupalılar Yunan isyanını büyük bir sevgiyle karşıladılar. Rumlara para ve malzeme yardımı yaptılar.
Hatta ünlü İngiliz şairi Bayron gibi bazı gönüllüler Mora’ya gelerek savaşa katıldılar.Gittikçe yayılan Mora isyanı, bir türlü bastırılamadı. Bunun üzerine padişah II. Mahmut isyanı bastırmak amacıyla, Mısır valisi Mehmet Alî Paşadan yardım istedi. İsyanı bastırdığı taktirde Mehmet Ali Paşaya Mora ve Girit valilikleri vaat edildi. Mehmet Ali Paşa, oğlu İbrahim Paşayı kuvvetli bir donanma ile 16 bin kişilik kuvveti Mora’ya gönderdi. İbrahim Paşanın gelmesiyle Mora isyanı bastırıldı (1827).
c) Navarin Olayı (1827): Yunan isyanının bastırılması üzerine İngiltere ve Rusya duruma müdahete ettiler. Çünkü Mora ve Girit’de Mehmet Ali Paşa gibi güçtü bir valinin bulunması yerine zayıf bir Osmanlı egemenliği ya da küçük bir Yunan devletinin kurulması işlerine geliyordu. İngiltere ve Rusya, aralarında anlaşarak, bağımsız bir Yunan devletinin kurulmasına karar verdiler. Bu teklifi, Avusturya reddederken, Fransa kabul etti. İngiltere, Rusya ve Fransa aralarında bir anlaşma yaparak Yunanistan’ın bağımsızlığının tanınması amacıyla Osmanlı İmparatorluğu’na bir ültimatom verdiler. II. Mahmut’un bu teklifi reddetmesi üzerine müttefikler donanmalarını Mora sularına gönderdiler. Osmanlı ve Mısır donanmalarının bulunduğu Navarin limanını abluka ettiler. Tarihe Navarin Olayı adıyla geçen bu olay sonunda donanmamız tamamen yakıldı (1827).
d) Osmanlı-Rus Savaşı (1828-1829): Osmanlı Devleti, Navarin Olayı’nı protesto etti. İngiltere, Fransa ve Rusya’dan savaş tazminatı talep etti. Üç devletin suçlamayı kabul etmemeleri üzerine ilişkiler kesildi. Bu gelişmeler sonunda:
• Fransızlar Mora’yı işgal ettiler.
• İngilizler Mora’da bulunan Mısır kuvvetlerini İskenderiye’ye taşıdılar.
• Ruslar ise Osmanlı Devleti’ne savaş açtılar.
Rusların, savaş açtığı sırada Osmanlı Devleti, savaşa hazır değildi.
• 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştı.
• Osmanlı donanması Navarin’de yakılmıştı.
• Yapılan askeri ıslahatlar henüz sonuçlarını vermemişti.
Ruslar, bu durumdan yararlanarak önce Eflâk ve Boğdan’ı işgal ettiler, Tuna boylarına indiler. Doğu’da Kafkasya yönünde ilerleyen Ruslar Anapa, Soucak, Poti, Kars ve Ardahan kalelerini aldılar. Tuna’yı geçen Ruslar, Varna’yı işgal ettiler. Ancak Silistre önünde mağlubiyete uğradılar.1829’da yeniden saldırıya geçen Ruslar Doğu’da Erzurum’a kadar geldiler. Rumeli tarafında ilerleyen Rus ordusu Silistre’yi alarak Edirne’ye kadar Ulaştılar. Sonuçta Ruslarla Edirne Antlaşması imzalandı (1829):
1) Yunanistan bağımsız olacaktı.
2) Tuna ağzındaki adalar Ruslara bırakıldı. Eflâk ve Boğdan Osmanlılara geri verildi.
3) Eflâk, Boğdan ve Sırbistan’da özerk yönetim kurulacaktı.
4) Doğu’da Anapa, Poti, Ahıska, Akçar, Ahikelk kaleleri Rusya’ya bırakıldı.
5) Rus ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebileceklerdi.
6) Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecekti.
Yorum:
• Osmanlı ülkesindeki milliyetçilik hareketleri ilk defa başarıya ulaştı.
• Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılarak ilk bağımsız devleti kuranlar, Yunanlılar oldu.
• Yunanistan’a bağımsızlık verilmesiyle Mora’nın elden çıkması Mehmet Ali Paşa isyanına (Mısır meselesi) neden oldu.
• Osmanlı Devleti, kendi kuvvetleriyle Rusya’ya karşı koyamayacağını anladı.
