Ders İzle Online Ders İzle
Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda basın ve yayın hayatında önemli gelişmeler yaşandı II. Mahmut Türkçe ve Fransızca olarak Takvimivakayi adında ilk resmî gazeteyi çıkardı. I. Abdülmecit döneminde Cerideihavadis adlı resmî gazete çıkarıldı. Türkler tarafından çıkarılan ilk özel gazete Tercümanıahval’dir. Başyazarı şinasi olan bu gazete bir haber gazetesi olmaktan çok siyasi eleştirileriyle gündeme gelen bir fikir gazetesi niteliğindedir. Şinasi sonra da Tasviriefkâr adlı gazeteyi çıkardı.
İlk Türk dergisi ise 1850’de yayımlanan Vekayıtıbbıye’dir. 1862’de Münif Paşa tarafından Mecmuaifünun yayınlanmaya başlamış, ilk mizah dergisi ise 1872’de Teodor Kasap’ın çıkardığı Diyojen olmuştur. Osmanlı basın yaşamının hareketlenmesi ve yönetime karşı eleştirilerin artması üzerine hükûmet tedbir almakta gecikmedi. Osmanlı Devleti bu amaçla 1864’te Matbuat Nizamnamesi çıkardı. Bu nizamname ile gazete kapama, para ve hapis cezaları uygulaması başladı.
I. Meşrutiyet’in sona ermesi üzerine Avrupa’ya giden Ali Suavi, Namık Kemal, Ziya Paşa ve Agâh Efendi gittikleri yerlerde “Muhbir, Ulum, Hürriyet, Ittihat” adında gazeteler çıkararak Babıali aleyhine yazılar yazdılar. II. Abdülhamit döneminde Tanzimat’ın getirdiği eşitlik ve kanunlara dayanan ilkelerin çiğnendiğini öne süren yabancı basın mensupları kapitülasyonlardan faydalanmak istediler.
Devletin yabancı gazeteleri ve gazetecileri yasaklama teşebbüsleri karşısında basın hürriyetlerinin sınırlandığını iddia ettiler. Ancak II. Abdülhamit bunlara izin vermedi. Böylece kapitülasyonların basın alanına yayılması önlenmiş oldu.
II. Meşrutiyet’in İlanı’ndan sonra yayın hayatında yeniden canlanma başladı. Tevfik Fikret, Hüseyin Cahit, Hüseyin Kâzım, Tanin gazetesini çıkardılar. İttihat ve Terakki yönetimine karşı olanlar da Volkan gazetesi etrafında toplandılar.
Osmanlı’da basın-yayın hayatı içerisinde kadınlar da yer aldı. Yazarlıkla uğraşan kadınlar genellikle dönemin aydın bürokrat kesiminin iyi eğitim görmüş kızları ve eşleriydi. Bu kadın yazarlardan bazıları Fatma Aliye, Emine Semiye, şair Nigar, Fatma Fahrünnisa, Fatma Kevser ve Gülistan İsmet’tir.
Osmanlı Devlet’inde ilk kadın dergisi 1869’da çıkan Terakkiimuhadderat (Kadınların Yükselişi) dergisidir. Bu dergide Batı’daki kadın hareketleri ile ilgili bilgi verilmiş, kadınların eğitim görmesinin önemi üzerinde durulmuştur. 1886 yılında ise sahibi kadın olan ve yazı kadrosunun tamamı kadınlardan oluşan Şükufezar (Çiçek Bahçesi) dergisi yayımlanmıştır.
1895’te en uzun soluklu Hanımlara Mahsus Gazete yayın hayatına başlamıştır. Bu gazetede Fatma Aliye, kadın sorunları, kadınların çalışma ve toplumsal yaşama katılımı ve eğitim konularını ele almıştır.
1908’de yayın hayatına başlayan Demet adlı dergide Halide Edip, İsmet Hakkı, Fatma Müzehher gibi kadın yazarların yazıları da yer almıştır. Bu dergide kadınların mesleki olarak sınırlandırılmalarına tepki gösterilmiştir.
