Osmanlı Devleti’nde Anayasal Düzene Geçiş ve Siyasi Gelişmeler

I. Meşrutiyetin İlanı

Osmanlı Devleti’nin çöküşten kurtarılması için neler yapılması gerektiği konusunda Osmanlı aydınlarının görüşleri nelerdir?

Bir anayasa ilan edilmeli, eğitim reformu yapılmalı.

Tanzimat Devrinde Avrupa ile yakın ilişkiler kurul­muştu. Avrupa ülkelerini gören, onların dillerini konu­şan ve Osmanlı Devleti hakkındaki görüşlerini öğre­nen bir çok kişi yetişti. “Genç Osmanlılar” adını alan bu kişiler Tanzimat hareketlerinin ülkeyi kurtaracağı­na inanmıyorlardı. Başlarında da Namık Kemal, Ziya Paşa, Mithat Paşa ve Hüseyin Avni Paşa gibi kişiler vardı.

Genç Osmanlılar, devrin padişahı Abdülaziz’i tahttan indirmeye karar verdiler. Balkan bunalımının ortaya çıktığı bir sırada Abdülaziz tahttan indirilerek V. Murat padişahlığa getirildi (1876). V. Murat’ın ra­hatsızlığının devam etmesi üzerine Meşrutiyet yöne­timine kabul edeceğini açıklayan II. Abdülhamit padi­şah yapıldı (1876).

II. Abdülhamit padişah olunca, Mithat Paşa’yı kendisine sadrazam yaptı. Mithat Paşa’nın başkanlı­ğında toplanan bir encümen Kanun-u Esasi’yi hazır­ladı. İstanbul Konferansı’nın Balkan bunalımını gö­rüşmek içîn toplandığı gün, Meşrutiyet ilân edildi (23 Aralık 1876).

I. Meşrutiyetin ilanını sağlayan iç ve dış sebepler

İç sebepler:

1- Jön Türklerin çalışmaları

2- Devleti dağılmaktan kurtarmak.

Dış Sebepler:

1- Balkanlarda ki isyanları önlemek

2- Tersane Konferansı’nda Osmanlı aleyhine bir karar alınmasını engellemek.

Kanun-u Esasi’nin Özellikleri

• 119 maddeden oluşan 1876 Kanun-u Esasi’si Bel­çika Anayasasından etkilenmiştir.

• Anayasada kişi özgürlüğü, din özgürlüğü, basın özgürlüğü, her türlü ortaklık kurma hakkı, öğretim ve öğrenim özgürlüğü, mülkiyet hakkı, konut doku­nulmazlığı, dilekçe hakkı, Osmanlıların yasal eşitli­ği, vergi eşitliği gibi temel haklar düzenlenmiştir.

• Yürütme gücü başında padişahın bulunduğu nazır­lardan meydana gelen Heyet-i Vekile’ye (Bakanlar Kurulu) aittir.

• Yasama görevi; Ayan Meclisi ile Mebusan Meclisi’ne verilmiştir.

• Ayan Meclisi’nin üyeleri padişah tarafından ölünce­ye kadar tayin edilebilecekti. Mebusan Meclisi’nin üyeleri elli bin Osmanlı’nın seçeceği milletvekille­rinden meydana gelecekti. Milletvekilleri dört yılda bir seçilecekti.

•  Kanun teklifini sadece hükümet yapabilecekti. Meclis açmak ve kapamak yetkisi padişaha aitti.

• Hükümet, meclise değil Padişaha karşı sorumlu­dur.

• Padişah, devlet emniyetini bozduğu gerekçesi ile ve bir polis araştırması sonucu istediğini sürgüne gönderebilir.

Yorum:

• 1876 yılında ilan edilen Kanun-u Esasi, Türk tarihi­nin ilk anayasasıdır.

• Tarihimizde ilk defa 20 Mart 1877’de açılan Meclis, 28 Haziran 1877’ye kadar devam etti. 1878 yılı Ocak ayında açılan ikinci Meclis, 14 Şubat 1878’de tatil edilmiştir.

• l. Meşrutiyetle Osmanlı tarihinde ilk defa halk, pa­dişahın yanında yönetime ortak oldu.

• Halk ilk defa seçme-seçilme ve temsil hakkını kul­landı.

• Devlet idaresinin otoriter bir şekilde yapılması ge­rektiğine inanan II. Abdülhamit, Osmanlı-Rus savaşını ileri sürerek 14 Şubat 1878 tarihinde Meclisi süresiz tatil etti. Osmanlı ülkesi bundan sonra, 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanına kadar, II. Abdülhamit’in otoriter idaresi altında yaşadı.