Rusya’nın Genişleme Politikası ve Osmanlı-Rus İlişkileri Konu Anlatımı


Rus donanması hangi güzergâhı izleyerek Çeşme’de Osmanlı donanmasını yakmıştır?

Baltık Denizi’nden hareket eden Rus Donanması Manş Denizi’ni geçerek Atlas Okyanusu’na açılmış, ardından Cebelitarık Boğazı’ndan geçerek Akdeniz’e girmiş ve Çeşme’ye kadar gelmiştir.

Grek ve Dakya projelerini Rusların Osmanlı Devleti üzerindeki tarihi hedefleri açısından değerlendiriniz.

Grek Projesi Nedir? Projeye göre Türkler Avrupa’dan atılacak, İstanbul merkez olmak üzere bir Rus prensinin yönetiminde Grek Devleti kurulacaktı.

Dakya Projesi Nedir? Eflâk-Boğdan ve Besarabya’da yani Dinyester ve Tuna Nehirleri arasında Dakya adıyla Rusya ve Avusturya’ya bağımlı bir devlet kurulacaktı.

Grek ve Dakya projelerini Rusların Osmanlı Devleti üzerindeki tarihi hedefleri açısından değerlendiriniz.

Küçük Kaynarca Antlaşması’nın maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti’nin geleceği açısından en ağır şartlı olanıdır?

Kırım’ın elden çıkması, Osmanlı Devleti’nin güvenliğini nasıl etkilemiş olabilir? Açıklayınız.

Rusya’nın Genişleme Politikası ve Osmanlı-Rus İlişkileri

17. yy. sonlarında tahta geçen Çar 1. Petro Rusya’yı büyük bir devlet haline getirmek için şu hedefleri belirlemiştir.
1- Rusya’yı bir Avrupa devleti yapmak
2- Kırım’a yerleşmek ve Karadeniz’e çıkmak
3- Açık ve sıcak denizlere inmek
4- Ortodoksları himaye altına almak

Osmanlı’nın düşüşte, Rusya’nın yükselişte olduğu bu dönemde 2 devletin çıkarları Balkanlar, Kırım ve Kafkasya’da çatışır. Özellikle Kırım 2 devlet içinde önemlidir. Rusya’nın sıcak denizlere inebilmesi ve Boğazlara ulaşabilmesi için Kırım önemlidir. Müslüman ve Türk Kırım Osmanlı içinde çok önemliydi. Kırım ve Lehistan Osmanlı için Rusya ile arasında tampon idi. Kırım ise İstanbul’un kilidi idi.

a. Rus – Avusturya İttifakı ile Osmanlı Devleti Arasındaki Savaşlar ( 1736- 1739 )

Osmanlı Avrupa da barışı istemesine rağmen Rusya rahat durmuyordu. Prut antlaşmasına rağmen Lehistan’ın iç işlerine karıştırmış III. Ogüst’ü leh kral seçtirmişti. Ayrıca Osmanlı devletini paylaşmak için Avusturya ile gizli antlaşmalar yapıyordu.

Avusturya’nın emeli Bosna Hersek ve Sırbistan’ı alarak Akdeniz’e inmektir.  Rusya Prut antlaşmasını bozarak Azak bölgesini işgal etti. Osmanlı Rus savaşı başladı. Avusturya Osmanlılara savaş ilan etti. Osmanlı Belgrat’ı Avusturya’dan geri aldı. Avusturya orduları Sırbistan ve Eflâk’tan çıkarıldı. Rusya Kırımı işgal ederek bölgede katliam yaptı. Avusturya tarafından   yenilgiye uğratıldı. Ruslar kırımdan çıkarıldı ve ağır yenilgiler aldılar. Fransa’nın arabuluculuğu ile Belgrat antlaşması yapıldı.

Avusturya ile Belgrat Antlaşması1739-

  1. Avusturya Banat yaylası hariç (Temeşvar eyaleti) Pasarofça ant. ile aldığı bölgeleri geri verecek.
  2. Devam eden savaşta Avusturya Rusya’ya yardım etmeyecek.

İsveç’in Osmanlı lehine savaşa hazırlanması ve tek başına kalması üzerine Rusya Fransa’nın arabuluculuğu ile barışa razı oldu.

Rusya ile Belgrat Antlaşması –1739-

  1. Ruslar savaşta elde etmiş oldukları toprakları Osmanlı devletine geri verecek. Yalnızca Buğ ırmağı ile Dinyeper arasındaki arazi Ruslara bırakılacak
  2. Azak kalesi Ruslarda kalacak, fakat Ruslar bu kaleyi yıkacak ve yerine yeni bir kale yapmayacaklar.
  3. Buna karşılık Rusya Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacak.
  4. Rus çarı protokol bakımından Avusturya imp. ve Fransa kralına eşit sayılacak.
  5. Anlaşma 27 yıl geçerli olacak.

Önemi:

Belgrat Antlaşması Osmanlı’nın XVIII. yy.’ da imzaladığı en karlı antlaşmadır. Osmanlı Devleti devrin iki büyük devletine karşı koyabileceğini göstermiştir.

Ruslar Karadeniz’in bir Türk gölü olduğunu onaylamışlardır.

Otuz yıl kadar barış dönemi yaşanmıştır. Bu başarıların altında yapılan ıslahatlar, özellikle humbaracı ocağının etkisi vardır.

Fransa Belgrat antlaşmaları sırasında Osmanlı’ya yardımcı olmuştu, buna karşılık Kanuni döneminde Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. (I. Mahmut Dönemi)

b. Lehistan Sorunu ve Osmanlı -Rus Savaşı (1768- 1774)

Belgrat antlaşmalarından sonra Rusya ile barış dönemi yaşamıştı. Ancak Ruslar Osmanlı aleyhine faaliyetlere devam ediyorlardı. Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması Osmanlı Rus savaşlarının başlamasına neden oldu. Osmanlı ordusu uzun zamandır savaşmıyordu beş koldan saldırıya geçen Ruslar Osmanlıyı ağır bir yenilgiye uğrattı. 180,000 kişilik yeniçeri ordusu 30,000 kişilik Rus ordusuna yenildi. Kafkasya, Gürcistan, Ukrayna ve Baserebya’yı işgale başladılar. Yaş, Bükreş Rusların eline geçti. Rus ordusu Kırım’a girdi. 1770 yılında İngilizlerinde desteğini alarak Cebeli Tarık boğazından geçen Rus donanması Akdeniz’e girdi. Rus donanması Osmanlı donanmasını yaktı. (Çeşme Baskını–1770) Mora’da ki Rumları kışkırttı. Ancak isyan bastırıldı. Rusların bu başarıları Avusturya ve Prusya’yı telaşlandırdı. Kendi aralarında bir antlaşma yaparak Lehistan’ı paylaştılar. Osmanlıyla Rusya arasında Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.

Küçük Kaynarca Antlaşması Sonrası Osmanlı Haritası

Küçük Kaynarca Antlaşması–1774-
Maddeleri:
1-   Kırıma bağımsızlık verilecek. Kırım sadece dini açıdan Osmanlı halifesine bağlı olacak
2-  Kerç, Dinyeper Yenikale arasındaki Kılburun kalesi ile Azak kalesi etrafındaki arazi Rusya’ya verilecek.
3-  Rusya’nın savaş sırasında işgal ettiği Eflak, Boğdan, Baserabya, Akdeniz deki Rusların işgal ettikleri adalar Osmanlıya iade edilecek, Fakat buna karşılık:

  • Bu yerlerde genel af ilan edilecek
  • Buralarda halka din ve mezhep özgürlüğü tanınacak
  • Belli bir süre buradaki halktan vergi alınmayacak
  • Arzu eden halk istediği yere göç edecek
  • Rus Hıristiyanları kutsal yerleri serbestçe ziyaret edebilecek

4-  Rus gemileri Osmanlı limanlarından yararlanabilecek İngiltere ve Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonlar Rusya’ya da verilecek.
5-  Rusya gerekli gördüğü yerlerde konsolosluk açabilecek.

6-  Rusya Osmanlı topraklarında Ortodokslarla, Eflak Boğdan beylerinin haklarını koruya bilecek.
7-  Üç taksit ile ödemek şartıyla Osmanlı Rusya’ya 15.000 kese altın savaş tazminatı ödeyecekti.
            Önemi:

  • İlk defa bir Müslüman arazisi kaybedildi.
  • Karadeniz bir Türk gölü olmaktan çıktı. Boğazlar ve Balkanlar Rus tehdidi altına girdi
  • Osmanlı devleti ilk kez halifelikten yararlanmaya çalışmıştır. Böylece Osmanlı Devleti Kırım halkı ile dini ve kültürel bağlarını korumayı amaçlamıştır.
  • Rusya’ya kapitülasyonlar verildi.
  • Rusya Osmanlı iç işlerine karışma ve Osmanlı topraklarında yaşayan Ortodokslar ile doğrudan iletişim kurabilme fırsatı yakalamıştır.
  • Ruslar Osmanlı Devleti üzerinde yaptırım gücüne sahip olmuştur.
  • Osmanlı ilk kez savaş tazminatı verdi.
  • Küçük Kaynarca Antlaşması Osmanlı’nın XVIII. yy.da imzaladığı şartları en ağır antlaşmadır.
  • 6 NUMARA OSMANLININ EGEMENLİK HAKLARINI ZEDELER
  • OSMANLININ ŞİMDİYE KADAR İMZALADIĞI EN AĞIR ANTLAŞMADIR.

Aynalıkavak Tenkihnamesi  -1779- (I. Abdülhamit Dönemi)
Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra Rusya Kırım’ın iç işlerine karışmayacağını ilan etmişti. Ancak Rus taraftarı olan Şahin Giray’ın Kırım tahtına çıkmasını sağlamıştır. Osmanlı devleti savaş hazırlılarına girişti. Halk Şahin Giray’a isyan etti. Rus ordusu Kırım’a girdi. Osmanlı Rus savaşı üzerine Fransa’nın arabuluculuğu ile Aynalıkavak tenkihnamesi imzalandı.
Maddeleri:
1-  Ruslar Kırım’dan askerini çekecek.
2- Osmanlı devleti Şahin Giray’ın hanlığını tanıtacak.

Bu antlaşmaya rağmen halkın Şahin Giray’a isyan etmesi üzerine Rus ordusu Kırım’a girdi(1783). İsyan bastırıldı. Bir oldubitti ile Kırım Rusya’nın vilayeti haline getirildi.


About admin

Check Also

1. Dünya Savaşı Ders Notu

Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi dersi 1. Ünitesi olan 20.YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA ünitesinin ilk konusu …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir