MUSTAFA KEMAL’İN AİLESİ VE YAŞADIĞI ÇEVRE KONU ANLATIMI


1. ÜNİTE: 1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL

1.  MUSTAFA KEMAL’İN AİLESİ VE YAŞADIĞI ÇEVRE 

Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Mustafa Kemal’in hem baba hem de anne tarafından soyu Rumeli’nin fethinden sonra Balkanların Türkleştirilmesi için Anadolu’dan getirile- rek yerleştirilen “Yörük” (Yürük) veya “Türkmenler”den gelmektedir.

Mustafa Kemal’in baba soyu, Konya/Karaman’ dan gelerek Manastır Vilayeti’nin Debreyibala Sancağı’na bağlı Kocacık’a yerleşmiştir. Kocacık, bugünkü Makedonya Cumhuriyeti’nde Arnavutluk sınırına yakın olan Debre şehrine bağlı bir nahiyedir. Aile sonradan Selanik’e göç etmiş, Ali Rıza Efendi de muhtemelen 1839’da Selanik’te dünyaya gelmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün anne soyu da Konya-Karaman’dan gelerek Selanik ile Manastır arasın daki Vodina Sancağı’na bağlı “Sarıgöl” denilen “Kayalar” nahiyesine yerleşmiştir. Aile, sonradan Sela nik yakınlarındaki Langaza’ya gelmiş ve Zübeyde Hanım, 1857’de burada doğmuştur.

Sırasıyla milis subaylığı, evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım’la evlendi. Zübeyde Hanım, okuma yazma bilen kültürlü bir Türk kadınıydı. Mustafa Kemal, 1881 yılında Selanik’te Kocakasım Mahallesi, Islahhane Caddesi’ndeki üç katlı pembe evde, orta hâlli bir aile nin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Makbule Hanım, anılarında ailesinden şöyle söz etmiştir:

“Annemle babamın ilk evlilik yılları çok mesut geçmiş… Validemin dört tane nur topu gibi çocuğu olmuş… Biri Mustafa… Biri Fatma… Biri Ahmet… Diğeri de Ömer… Hepsi ölmüş ler… Yalnız Mustafa kalmış. Dört buçuk yaşına kadar bütün sevgi ve ihtimamını annem, Mustafa üzerine toplamış… Fakat diğer çocuklarının ölümünün acısını da bir türlü unutamamış… Babam tam iki sene ağabeyim Mustafa’nın elinden tutarak onu mektebe götürüp getirmiş… İşte bu üç sene içinde ben dünyaya gelmişim… Daha sonra da hemşirem (kız kardeşim) Naciye kırk günlük bir bebekmiş…”

(Şemsi Belli, Makbule Atadan Anlatıyor Ağabeyim Mustafa Kemal, s. 22, 23.) (Düzenlenmiştir.)

Selanik Kenti : Osmanlı Devleti’nin Batılı Yüzü

Fransız İhtilali sonrasında ortaya çıkan milliyetçilik akımı, Makedonya’nın sosyal yapısının çok uluslu olması nedeniyle hızla yayılmaya başladı. Bu nedenle bölgede bağımsızlık yanlısı ayaklanmalar artış gösterdi. Balkanlardaki bu ayrılıkçı fikirler, Osmanlı aydınları arasında tartışmalara yol açtı. Devleti dağıl- maktan kurtarmak amacı ile yeni fikir akımları (Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük, Batıcılık) ortaya atıldı.

Osmanlı aydınları özellikle Selanik şehrinde örgütlenerek meşrutiyet rejiminin ilan edilme- sinde etkili oldular. Düşüncelerini geniş kitlelere yaymak amacı ile çeşitli gazete ve dergiler çıkardılar. Selanik; sosyal, siyasal ve kültü rel açıdan daha çok gelişmiş bir konumdaydı. Bu nedenle Selanik, Batı basınının takip edildiği bir kente dönüştü.

Atatürk’ün  doğduğu  ve  çocukluk  yıllarını geçirdiği Selanik kentinin nüfusunun çoğunluğunu Türkler oluşturmaktaydı. Ancak şehirde Türkler ile birlikte Rum, Sırp, Bulgar, Yahudi, Ermeni, Boşnak ve Arnavut gibi farklı milletlerden insanlar da yaşıyordu. Bu çok uluslu yapı farklı dillerin, inançların, gelenek ve göreneklerin bir arada olmasını ve zengin bir kültürel yapının  oluşmasını  sağladı.  Selanik  kentinin farklı kültürlere dayanan zengin ve demokratik sosyal yapısı, Atatürk’ün hoşgörülü ve demokrasiye inanan bir lider olmasına zemin hazırladı.

Selanik, sosyal dokusunun özelliğinin yanı sıra Osmanlı Devleti’nin hem Ege Denizi’ne açılan bir ticaret şehri hem de Avrupa ile ekonomik ilişkilerin önemli bir merkeziydi. Ayrıca Üsküp, Belgrat, Manas tır ve İstanbul ile demir yolu bağlantısı vardı. Bu işlek ticaret kenti, Avrupa’dan sadece sanayi ürünle rinin değil adalet, demokrasi, eşitlik, özgürlük gibi fikirlerin de Osmanlı sınırları içerisinde yayılmasında önemli rol oynadı. Selanik bu yönüyle Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılan kapısıydı.


About admin

Check Also

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın Uygulanması Karşısında Mustafa Kemal’in Tutumu

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın Uygulanması Karşısında Mustafa Kemal’in Tutumu Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı gün Mustafa Kemal …

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir